Кузнецов, Пантелей Николаевич

Википедиысь материал
Пантелей Николаевич Кузнецов
Пантелей Кузнецов. Удмурт крезьгурчи.jpg
Вордӥськем нуналыз 24-тӥ шуркынмонэ 1937(1937-11-24)
Вордӥськем интыез Сизьгуртын , Алнаш ёросын, УАССР, РСФСР, СССР
Кулон нуналыз 5-тӥ оштолэзе 2025(2025-04-05) (87 арес)
Кулэм интыез
Кунмуртлыкез РоссияFlag of Russia.svg Россия УдмуртияFlag of Udmurtia.svg Удмуртия
Ужудысэз крезьгурчи, кылбурчи
Данъетъёсыз

Ува ёрослэн дано муртэз.
Удмурт Элькунысь но
Росси Федерациысь лулчеберет удысысь дано ужась.
Трокай Борисов нимо премилэн
но Кузебай Герд нимо йӧскалык премилэн лауреатэз.

Пантелей Николаевич Кузнецов (вордӥськиз 1937-тӥ арын 24-тӥ шуркынмонэ Алнаш ёросысь Сизьгуртын — 2025-тӥ арын 5-тӥ оштолэзе Ува каргуртын) — Удмуртиысь дано крезьгурчи, кылбурчи, инструменталист. 11 сюрслэсь трос кырӟанъёслэн авторзы[1]. Удмурт Элькунысь но Росси Федерациысь лулчеберет удысысь дано ужась. Трокай Борисов нимо премилэн но Кузебай Герд нимо йӧскалык премилэн лауреатэз. Ува ёрослэн дано муртэз. Крезьгурчилэн нимыз «Удмурт Элькунлэн Энциклопедияз» пыртэмын[2].

Вордӥськиз 1937-тӥ арын 24-тӥ шуркынмонэ Алнаш ёросысь Сизьгуртын. Анаез, Анна Матвеевна, Трофим Борисовлэн ӵыжы-выжыез вылэм[3]. Атаез, Николай Петрович, Быдӟым Атыкай ожын Карелиын ожмаськиз. 1942-тӥ арын «За отвагу» но «За боевые заслуги» медальёсын данъетамын. 1943-тӥ арын секыт сӧсырмыса бертӥз[4]. Пантелей Кузнецов пичи дырысеныз крезьгурен тунсыкъяськиз. Шорёзо школаез йылпумъямез бере, Ижкарысь крезьгуръя училищеын вокалъя ёзэтаз дышетскиз.

Крезьгур гожъяны училищеын дышетскыкуз кутскиз. Нырысетӥ кырӟанъёсыз аслаз кылъёсызъя гожтэмын. Собере армие кошкиз. Кунгожъёсты утёнъя войскоосын[ru] службазэ нуиз. Армиын служить карыкуз самодеятельной коллективалэн ужаз пыриськылӥз.

Армиысь бертыса, Удмурт радиолэн хораз ужаз, со вакытэ ик трос выль кырӟанъёс кылдытӥз. 1962-тӥ арын Кузнецовез Уваысь крезьгуръя школаен кивалтыны выжтӥзы (40 ар пала соин кивалтӥз[5]). Татын тодматскиз вуоно кузпалыныз Римма Максимовнаен. Ӝоген Ольга но Татьяна нылъёссы вордӥськизы. Быдэс улонзэ Уваен герӟаз.

Улонысь кошкиз 2025-тӥ арын 5-тӥ оштолэзе[6].

П. Н. Кузнецов — 11 сюрслэсь трос кырӟанъёслэн авторзы луэ. Соосты быдэсъяло самодеятельной но ӧнерлыко коллективъёс: Удмурт радиолэн но телевиденилэн хорез, Удмурт Элькунысь академической кырӟанъя но эктонъя «Италмас» ансамбль, фольклор кырӟанъя «Айкай» кун театр, эстрада кырӟанъя «Шулдыр ӝыт» ансамбль но элькунысь мукет тодмо артистъёс. Тросэз кырӟанъёсыз Удмурт радиолэн фондаз утисько.

Тужгес паськыт вӧлмем кырӟанъёсыз — «Чипчирган» (Г. А. Ходыревлэн кылбуръёсызъя), «Ӵуж италмас шуисько ке…» (авторлэн кулъёсыз), «Туриос» (Н. Байтеряковлэн кылъёсызъя). 1995-тӥ арын нылпи кырӟанъёсын «Чибори» бичетэз потӥз (Ижевск), 2006-тӥ арын — «Тон сярысь кырӟасько» («Пою о тебе»).

Удмурт Элькунысь Лулчеберетъя министерствоен но «Удмурт дунне» газетэн элькунын нырысьсэ ортчытэм крезьгуро вожвылъяськонын Кузнецовлэн кырӟанэз вормисе потӥз[3].

1964-тӥ арын коньывуон толэзе Кузнецовез Москвае Россиысь самодеятельной крезьгурчиослэн курсъёсазы дышетскыны ыстӥзы. Шоркарысь тодмо крезьгурчиос но теоретикъёс дорын дышетскемез егит крезьгурасьлэсь тодон-валанъёссэ муромытӥз но крезьгур удысын дышетсконзэ азьланьтыны мылкыд сётӥз.

1980-тӥ арысен 1990-тӥ аръёслэн кутсконаз крезьгурчилэн улоназ тужгес пайдалыко вакыт вал. Со аръёсы П. Н. Кузнецов «Жингырты, удмурт кырӟан!» вожвылъяськонлэн кык пол лауреатэз луылӥз, Алнашын Ашальчи Окилы сӥзем вожвылъяськонын вормылӥз мо мукет вормонъёс басьяз. Кузебай Гердлэн но Ашальчи Окилэн вордӥськем дырысенызы 100 ар тырмонзы азьын П. Кузнецов соослэн кылбуръёссыя 15 выль кырӟан гожтӥз[7].

1991-тӥ арысен куамын ар пала «Купанча» ансамблен кивалтӥз. Ансамбль Кузнецовлэсь вань кырӟанъёссэ быдэстӥз, Ува ёросын но солэн палэназ вакчи дыр куспын туж тодмо луиз.

  • Ува ёрослэн Дано муртэз.
  • Удмурт Элькунысь лулчеберет удысысь дано ужась (1992),
  • Росси Федерациысь лулчеберет удысысь дано ужась (1998),
  • Трокай Борисов нимо премилэн лауреатэз (2008),
  • Кузебай Герд нимо йӧскалык премилэн лауреатэз (2013).
  • Кузнецов, П. Н. Чибори [Ноты] : нылпиослы кырӟанъёс / П. Н. Кузнецов; [музыкая редакторез В. Е. Зубков; редакторез Т. П. Четкарёва]. — Ижевск : Удмуртия, 1995. — [32] с. ]
  • Бобров, Иосиф Петрович. Сизьгурт чуръёс, сизьгурт гуръёс [Ноты] : [кырӟанъёс] / Иосиф Бобров, Пантелей Кузнецов, Сергей Кириллов; [азькылэз Иосиф Ивановлэн]. — Алнаши, 2008. — 91 с.
  • Кузнецов, П. Н. Увинский край — земля родная : песни души и сердца / П. Н. Кузнецов; [вступ. сл. Е. П. Эжбаева]. — п. Ува: Литера, 2012. — [97] с.